Organizasyon ve Kurumlar
Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization – WHO)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 7 Nisan 1948’de tüm insanların en üst düzey sağlık seviyesine çıkması amacıyla kurulmuştur. DSÖ’nün başta halk sağlığı ile ilgili norm ve standartları belirlemek ve bunların uygulanmasını sağlamak olmak üzere birçok görevi vardır.
DSÖ’nün kuruluş yıl dönümü Dünya Sağlık Günü olarak kutlanmaktadır.
Global Standartlar 1 (GS1)
GS1, iş komünikasyonu için küresel standartlar geliştirip devamlılığını sağlayan kar amacı gütmeyen bir organizasyondur. GS1’in 100’den fazla ülkede ofisi ve bir milyondan fazla üyesi bulunmaktadır.
GS1 standartları, tedarik zincirlerinin etkinliğini ve izlenebilirliğini artırma amacıyla hazırlanmıştır. Bu standartlar, ürünleri, yerleri, varlıkları ve daha fazlasını tanımlar, lokasyonları belirler ve önemli bilgileri paylaşan bir iş dili oluşturur.
En bilinen GS1 standardı, elektronik olarak taranabilen, ürünler üzerine basılan ve her ürünün kendisine özgü bilgileri içeren barkoddur.
Tanımlamalar
Akılcı İlaç Kullanımı
Akılcı ilaç kullanımı, doktorlar tarafından belirlenmiş uygun ilacın doğru zamanda hastaya uygun dozda ve aralıklarla kullanılmasıdır. Bir ilaç, kullanıcı için etkili olduğu ve kabul edilebilir bir kalite ve güvenlik seviyesinde yer aldığı zaman uygun olarak değerlendirilmektedir. Aynı zamanda, akılcı ilaç kullanımı ulusal mevzuat ve uygulamalara uygun olarak yetkili kişiler tarafından güvenlik, kalite ve etkinlik açısından onaylanmış ilaçların uygun bir reçeteyle yazımı, pazarlaması ve kullanımı anlamına da gelmektedir.
Farmakovijilans (FV)
Farmakovijilans, advers etkilerin ve beşeri tıbbi ürünlerle ilgili olası sorunların saptanmasını, tanımlanmasını, değerlendirilmesini ve önlenmesini amaçlayan bilimsel çalışmalardır.
Orijinal ve Jenerik İlaçlar
Orijinal ilaçlar, uzun araştırmalar ve klinik çalışmalar aracılığıyla belirli bir hastalık üzerinde olumlu etki yaptığı kanıtlanmış, patentli bir moleküle dayanan ilaçlardır.
Jenerik ilaçlar ise orijinal ilaçlardan üretilen alternatif ilaçlardır. Bu ilaçların üretimi, orijinal ilaçların üretimine göre daha az maliyetlidir. Bir jenerik ilaç, orijinal ilaçla aynı maddeyi aynı miktarda içerir. Jenerik ilaçların orijinal ilaçlarla biyoeşdeğer olduğunun kanıtlanması gerekmektedir.
Paydaşlar
Paydaşlar, sistemin faaliyetlerinden, uyguladığı politikalardan ve aldığı sonuçlardan etkilenebilen veya sonuçları etkileyebilen kişiler, kurumlar ya da kuruluşlardır. Üretici, ithalatçı, ihracatçı, eczane depoları, eczaneler, hastane, poliklinik ve aile hekimliği gibi tüketim merkezleri ve tüketiciler İlaç Takip Sistemi’nde tanımlı olan paydaşlardır.
Sarf Malzemeler
Hastane ve aile hekimliği gibi tüketim merkezlerinde ilaçlar hastalara tek tek verilmektedir. Örneğin, yapılan iğne için kullanılan kapsüller bir kutudan alınır ve kutudaki diğer kapsüller diğer hastaların tedavisinde kullanılır. Örnekteki gibi tek tek kullanıma sunulan ilaçlar tıbbi sarf malzeme olarak tanımlanmaktadır.
Geri Çağırma İşlemi (Recall)
Geri çağırma, hatalı veya hatalı olduğundan şüphelenilen ilacın sorumlu firma tarafından berilenen seviyelere göre piyasadan toplatılması işlemidir. Bu işlem, hayati tehlike durumuna göre farklı seviyeleri bulunmaktadır.
Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (HBYS)
HBYS, hastanelerin tüm operasyonlarını takip eden sistemdir. Bu operasyonların arasında yapılan tetkikler, laboratuvar ve patoloji sonuçları, ameliyathanedeki tüm işlemler, hastane eczanesi işlemleri ve insan kaynakları birimindeki işlemler bulunmaktadır. HBYS, farklı uzmanlık alanlarındaki yazılımların birleştirilip tek bir sistem altında toplanmasından oluşmaktadır.
Küresel Yer Numarası (Global Location Number – GLN)
GLN, GS1 tarafından verilen, tedarik zincirindeki herhangi bir yeri tanımlamak için kullanılan benzersiz bir numaradır. Bu numara, ilaçların fiziksel konumlarını ve tüzel kişileri tanımlamak için kullanılabilir.
Seri Taşıma Konteyner Kodu (Serial Shipping Container Code – SSCC)
SSCC, firmalar tarafından ticari ürünlerin herhangi bir kombinasyonu şeklinde paketlenerek depolama veya transfer için hazırlanmış lojistik birimleri belirtmek için kullanılmaktadır. Bu kod, dağıtılan her lojistik birimi ve içeriği birbirinden farklı olacak şekilde tamamladığı için izlenebilirlik açısından önemli bir rol oynamaktadır.
Şirketler, transfer aşamasındaki bütün birimler ile ilgili SSCC verilerini EDI veya EPCIS aracılığıyla paylaşarak ürünleri nakliye işlemine bağlayabilir.
Küresel Ticari Ürün Numarası (Global Trade Item Number – GTIN)
GTIN, satın alınabilen ve muhafaza edilebilen her seviyedeki ambalajlamalar için kullanılmaktadır. GTIN yönetim standardına uygun olarak oluşturulan bu numara, bir ürünün satılmasını, alınmasını ve depoya koyulmasını tanımlamaya ve takip etmeye yardımcı olmaktadır.
Otomatik veri toplama (ADC) uygulamalarında kullanılan GTIN, bir anahtar olarak çalışmaktadır ve ürün bilgisine erişim sağlamaktadır.
Bu numara, 8, 12, 13 ve 14 basamaklı olabilir. 12 basamaklı numaralar Kuzey Amerika’da kullanılırken 8 ve 13 basamaklı numaralar Kuzey Amerika dışında kullanılır. Türkiye’de 13 basamaklı barkod kullanılmaktadır ve söz konusu barkod firma ön eki ile ürün numarasından oluşmaktadır. 14 basamaklı numaralar ise GS1 standartlarına göre farklı ambalajlama seviyelerindeki ticari ürünleri tanımlar.
Parti Numarası (Batch Number)
Bu kayıt numarası, üretimde bir partinin diğer partilerden ayırt edilmesi için kullanılır.
Seri Numarası (Serial Number – SN)
Bu tanım numarası, ürünlerin kimliğini tanımlar ve her üründe farklıdır.
Son Kullanma Tarihi (Expiration Date)
Son kullanma tarihi, ürünün güvenli olarak kullanılabileceği son tarihi belirtir. Bu veri, YYAAGG formatındadır ve altı karakter uzunluğundadır.
Karekod (2D Data Matrix)
Karekod, siyah ve beyaz hücrelerden oluşan iki boyutlu barkoddur. Karekod içerisinde sayı veya metin bilgisi bulunabilir. Kodlanan verinin uzunluğu, matris içindeki hücrelerin sayısına bağlıdır.
Karekod, barkod okuyucu ile okunabildiği ve ürün takibini hızlandırdığı için ilaç kutularında tercih edilmektedir.
İlaç Takip Sistemi, karekod aracılığıyla her ilaç kutusuna tanımlanan benzersiz bilgileri kullanarak çalışmaktadır. Karekod, ürünün GTIN’ini, seri numarasını, son kullanma tarihini ve parti numarasını içermektedir.
Genişletilebilir İşaretleme Dili (Extensible Markup Language – XML)
XML, veri alışverişi yapan sistemler arasındaki veri iletişimini tanımlamak ve standart hale getirmek için hazırlanan bir işaretleme dilidir. Bu dil, veri tabanlarının aktarılması, finansal verilerin iletilmesi, dosya sistemlerinin oluşturulması ve bilimsel içeriklerin depolanması gibi işlemlerde kullanılır.